Antagonizm funkcjonalny
Organizacja ośrodków (obszarów, pól) sterujących określonymi czynnościami popędowymi ma charakter binarny. Oznacza to, że ośrodki pobudzające znajdują się w sąsiedztwie antagonistycznie działających ośrodków hamujących, wskutek czego zachowana zostaje równowaga funkcjonalna organizmu. Na przykład w bocznym polu guza popielatego znajduje się ośrodek głodu, natomiast w jądrze brzuszno-przyśrodko- wym ośrodek nasycenia. Nie są to ściśle odgraniczone strukturalnie „ośrodki”, lecz „punkty ciężkości funkcji”. Ich antagonistyczne funkcjonowanie zapewnia równowagę czynnościową. Pobudzenie ośrodka nasycenia obniża lub znosi popęd do jedzenia, gdyż ośrodek nasycenia oddziaływa hamująco na ośrodek głodu i tłumi uczucie głodu. Prawdopodobnie funkcjonowanie obydwóch tych ośrodków uzależnione jest od tętniczo-żylnej różnicy cukru we krwi. Wzrost tej różnicy wzmaga aktywność elektryczną w ośrodku nasycenia, co hamuje uczucie głodu. W ostatecznym rozliczeniu funkcjonowanie obu ośrodków uzależnione jest od współczynnika asymilacji glukozy. Być może, iż na tej samej zasadzie funkcjonuje popęd seksualny, mimo że nie wykryto dotąd subtelnych zmian poziomów hormonalnych (lub innych procesów biochemicznych) warunkujących wzmaganie się napięć seksualnych oraz stan „nasycenia” po orgazmie.
Antagonizm funkcjonalny ma miejsce również pomiędzy różnymi popędami, na przykład antagonizm między ośrodkami seksualnymi a ośrodkami popędu pokarmowego sprawia, że ośrodki seksualne mogą spełniać rolę ośrodka sytości, hamującego popęd do przyjmowania pokarmu. Mechanizmy popędowe podwzgórza odznaczają się ogromną intensywnością. Samopobudzanie typu podwzgórzowego sprawia rozkosz, która nie daje się całkowicie zaspokoić, w porównaniu z samopobudzaniem wyższych pięter obszarów nagradzających czynności rozkoszą (np. w układzie lim- bicznym).